راه‌اندازی یک کسب و کار نه تنها به شما امکان می‌دهد تا به عنوان یک فرد خلاق و کارآفرین، به ارزش های خودتان پی ببرید، بلکه به توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه نیز کمک می‌کند.

اما به راستی تعریف کسب و کار چیست و چطور باید برای راه اندازی یک کسب و کار اقدام کنیم؟ آیا با بیزینس پلن یا انواع مدل های کسب وکار آشنایی دارید؟

راه‌اندازی کسب و کارها اهمیت بسیاری در زندگی افراد دارد. برخلاف کارمندی که تحت تاثیر ساعت کاری ثابت، درآمد محدود و وابسته بودن به افراد دیگر قرار می‌گیرد، راه‌اندازی کسب و کار به شما این امکان را می‌دهد که خودتان برنامه‌ریزی کنید، خلاقیت تان را به کار بگیرید و به عنوان صاحب کسب و کار به بهترین خود تبدیل شده و به هدف‌های مالی خود دست پیدا کنید. درواقع با رشد و توسعه کسب و کارتان، می‌توانید درآمد خود را افزایش داده و به ثروت برسید.

اگر شما هم دارای ایده‌های نوآورانه و خلاقانه هستید و میخواهید گامی مهم در راستای دستیابی به آرزوها و اهدافتان بردارید، در این مقاله با ما همراه باشید تا بدانید مفهوم کسب و کار چیست و با اهداف و انواع مدل های یک بیزینس پلن آشنا شوید.

کسب و کار چیست؟

در واقعیت کسب و کار تعریف دقیقی ندارد چرا که ساخته ذهن بشر است و هر شخصی بر اساس تفکر و منطق خود، ممکن است تعاریف مختلفی برای آن به کار برد. اما شاید بهتر باشد ما هم از همان تعریفی که اکثریت مردم درباره کسب وکار قبول دارند و در منابع معتبر هم گفته شده استفاده کنیم. دیکشنری کسب‌وکار لانگمن (Longman Business English Dictionary)، این تعریف را بیان می‌کند:

کسب و کار (Business)، فعالیتی برای امرار معاش یا کسب درآمد از تولید، یا خرید و فروش محصولات (مانند کالاها و خدمات) است.

به زبان ساده تر: کسب و کار، عبارت است از فرایندی که افراد با قدرت خلاقیت و کارآفرینی خود، فرصت‌های تجاری را از طریق راه اندازی شرکت‌های مختلف خلق می‌کنند که علاوه بر ایجاد اشتغال، می توانند خدمات و محصولات متنوعی را به جامعه هدف خود (مشتریان) ارائه دهند.

اگر بخواهیم معنایی مستقل برای تعریف کلمۀ کسب ‌و‌ کار در نظر بگیریم باید بگوییم:

کسب ‌و‌ کار؛ مجموعه‌ای از افراد با تخصص‌های گوناگون هستند که در یک سازمان گرد هم آمده‌اند و برای هدفی مشترک تلاش می‌کنند تا نیازهای مشتریان را پاسخگو باشند.

اهداف کسب ‌و‌ کارها یا اقتصادی است یا اجتماعی.

1.    اقتصادی: هدف کسب ‌و‌ کارها کسب سود بیشتر است.

2.    اجتماعی: هدف کسب ‌و‌ کارها کسب وجهۀ اجتماعی و قابل قبول در میان مردم است.

کسب و کارها نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی جوامع و کشورها دارند. با ایجاد اشتغال، کسب و کارها به رونق اقتصادی کمک می‌کنند و زمینه ساز توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه هستند. همچنین، از طریق ارائه محصولات و خدمات متنوع، کسب و کارها در بالندگی فرهنگی و استفاده از نقش فناوری در میان مردم نیز سهم بزرگی دارند.

تعریف کسب و کار در کارآفرینی

کسب و کار در حوزه کارآفرینی به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که به منظور ایجاد و توسعه یک واحد تجاری با هدف ارائه محصولات و خدمات در بازار صورت می‌گیرد. کارآفرینان در فرایند کسب و کار، با شناسایی فرصت‌های بازار، تحلیل رقابت، بررسی نیازها و مشکلات مشتریان، طراحی مدل کسب و کار و برنامه‌ریزی استراتژیک، تلاش می‌کنند تا یک شرکت پایدار و موفق راه‌اندازی کنند. در واقع کارآفرینان به دنبال ارزش‌آفرینی هستند، ایجاد ارزش برای خود، مشتریان، جامعه و سایر ذینفعان.

هدف از کسب و کار چیست؟

اهداف و اولویت‌های هر کسب و کار ممکن است بسته به نوع فعالیت، صنعت، بازار و متغیرهای دیگر متفاوت باشد، اما به طور کلی کسب و کارها تلاش می‌کنند تا با تولید و عرضه محصولات و خدمات، نیازها و خواسته‌های مشتریان خود را برآورده کرده و در عوض به درآمد و سود مناسب برسند.

 

با توجه به توضیحات گفته شده، هدف از کسب و کار می تواند شامل موارد زیر باشد:

•    سودآوری : یکی از اهداف اساسی کسب و کارها، به دست آوردن سود و بازدهی مالی است. سود حاصل از فروش محصولات و خدمات، میزان بازگشت سرمایه را تعیین می‌کند و برای رشد و توسعه کسب و کار لازم و ضروری است.

•    رشد و گسترش : هدف بسیاری از کسب و کارها، رشد و گسترش آنها در طول زمان است. این فرایند شامل افزایش حجم فروش، توسعه بازارهای جدید، ایجاد شعب و واحدهای جدید و استفاده از فناوری و محصولات پیشرفته است.

•    اشتغالزایی : یکی از اهداف مهم کسب و کارها، ایجاد اشتغال و فراهم نمودن فرصت‌های شغلی برای جامعه است. با استفاده از منابع انسانی، کسب و کارها امکان استفاده از نیروی کار را خواهند داشت و به کاهش بیکاری و بهبود شرایط اقتصادی جامعه کمک می‌کنند.

•    ارائه محصولات و خدمات مفید : هدف دیگر کسب و کارها، ارائه محصولات و خدماتی است که نیازها و خواسته‌های مشتریان را برآورده کنند. با ارائه محصولات و خدمات با کیفیت و قابلیت رقابت، کسب و کارها اعتماد مشتریان را جلب کرده و روابط بلندمدت و پایدار با آنها برقرار می‌کنند.

•    ایجاد ارزش برای جامعه : کسب و کارها مسئولیت اجتماعی دارند و تلاش می‌کنند تا ارزش‌های اجتماعی را تقویت کنند. به عنوان مثال، از طریق حمایت از کسب و کارهای آسیب دیده، مشارکت در پروژه‌های اجتماعی و خیریه، محافظت از محیط زیست و… ، کسب و کارها می‌توانند به بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک کنند.

طرح کسب و کار یا بیزینس پلن چیست؟

طرح کسب و کار یا بیزینس پلن (Business Plan)، یک سند استراتژیک است که برای شرح و برنامه‌ریزی کسب و کار مورد استفاده قرار می گیرد. این سند شامل اهداف، استراتژی‌ها، نحوه تجارت، تحلیل بازار، محصولات و خدمات، مدل تجاری، ساختار سازمانی، تجزیه و تحلیل مالی و سایر جزئیات مرتبط با کسب و کار است. بیزینس پلن در بسیاری از موارد برای رسیدن به موفقیت و رشد پایدار در کسب و کار بسیار اهمیت دارد.

 مسیر کسب ‌و‌ کارها

هر کسب ‌و‌ کاری از ایده‌ها شروع می‌شود. داشتن ایده نقطۀ شروع این مسیر است، اما تمام ماجرا نیست. قبل از شروع باید خوب تحقیق کنید، بازار و رقبا را بشناسید. این کار کمک می‌کند بفهمید از کجا باید شروع کنید، رقبای‌تان چه کسانی هستند و چه مقدار از سهم بازار را در اختیار دارند و نقاط ضعف و قوت‌شان چیست.

داشتن این اطلاعات مهم است چون مشخص می‌کند از کجا شروع کنید، روی چه خدمات و محصولاتی تمرکز کنید، چگونه و با چه روش‌هایی در اختیار کاربران بگذارید و بر چه مقدار از سهم بازار هدف‌گذاری کنید.

در این مرحله است که باید این سوال‌های اساسی را از خودتان بپرسید:

_ این کسب ‌و‌ کار چه ارزشی ایجاد می‌کند؟

و چگونه این ارزش را ایجاد می‌کند؟

_ چگونه آن را به پول تعریف می‌کند؟

_ چه کار می‌کند که پایدار بماند و همیشه بقا داشته باشد؟

 

نقشۀ راه کسب ‌و‌ کارها

نقشۀ راهی مدون برای کسب ‌و‌ کارتان طراحی و تدوین کنید. نقشه راه، تجسم بزرگ‌تر و خاص‌تری از مقصد شما را نشان می‌دهد. نمایی کلی از مسیری که برای کسب ‌و‌ کارتان ترسیم کرده‌اید. جزییات مهم نیستند اما باید بدانید مرحله‌به‌مرحله چه اقداماتی می‌خواهید انجام دهید. بیزنس پلن کمک می‌کند، قبل از اینکه اقدامی انجام دهید، موانع را شناسایی کنید.

قبل از شروع هر کسب ‌و‌ کاری باید این نکته را در نظر بگیرید که هر کسب ‌و‌ کاری ویژگی‌های خودش را دارد. این ویژگی‌ها را علاوه بر شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشوری که در آن زندگی می‌کنید در نقشۀ راه کسب ‌و‌ کارتان لحاظ کنید. نقشۀ راه باید طوری تدوین شود که مدیران و سایر افرادی که در یک سازمان مشغول به کار هستند از آن استفاده کنند و چشم‌اندازها و برنامه‌های شرکت در هر مرحله از رشد کسب ‌و‌ کار، از راه‌اندازی و ابتدایی‌ترین مرحله تا سایر مراحل رشد در آن گنجانده شود.

صرف نظر از حوزۀ فعالیت هر کسب ‌و‌ کاری چه صنعت، چه بازاری، نقشه‌ها ابزارهایی ضروری هستند که به همۀ افراد یک سازمان کمک می‌کنند تا اهداف کلیدی را درک کنند، وضعیت عملکردی خود را به اشتراک بگذارند و برای رسیدن به اهداف شرکت، اقدامات لازم را عملی کنند.

چشم‌انداز، اهداف و استراتژی‌ها

طراحی و تدوین نقشۀ راه مهم و تعیین‌کننده است. اما قبل از آن باید چشم‌انداز، استراتژی‌ها و اهداف را به طور مشخص بدانید. در این مرحله است که تعیین می‌کنید چه اقداماتی باید انجام شود تا با اهداف و استراتژی‌ها هماهنگ باشد.

اهداف تجاری و KPIها (شاخص‌های کلیدی عملکرد)

KPI یا شاخص عملکرد کلیدی، مقادیری قابل اندازه‌گیری هستند که برای ارزیابی میزان موفقیت سازمان‌ها در دستیابی به اهداف استفاده می‌شوند.

نقشه راه کسب ‌و‌ کار کمک می‌کند هدفمند و مطمئن در مسیر را پیش بروید.

قبل از اینکه کسب ‌و‌ کاری را آغاز کنید، لازم است بدانید در کدام گروه از مشاغل می‌خواهید فعالیت کنید و به کدام دسته‌بندی تعلق دارید.

انواع کسب ‌و‌ کار

دسته‌بندی‌های متنوعی برای کسب ‌و‌ کارها وجود دارد. به طور کلی کسب ‌و‌ کارها این 6 گروه را دربرمی‌گیرند:

1_ کسب ‌و‌ کارهای خدماتی

کسب ‌و‌ کارهای خدماتی شامل آن دسته از مشاغل هستند که کالای محسوس یا قابل لمس ندارند. اما خدمات با ارزشی به مشتری یا کاربران ارائه می‌دهند. انواع مهارت‌ها، آموزش، تبلیغات و خدمات شهری در این گروه جای می‌گیرند مثل بانک‌ها، بیمه، موسسه‌های مالی، مدارس و دانشگاه‌ها، شرکت‌های حقوقی و حسابداری و …

2_ کسب ‌و‌ کارهای بازرگانی

کسب ‌و‌ کارهای بازرگانی مشاغلی هستند که محصولات یا خدمات قابل عرضه و فیزیکی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهند و اساس کارشان بر مبنای درآمد و سودی است که از فروش محصولات‌شان به دست می‌آورند.

3_ کسب ‌و‌ کارهای تولیدی

در کسب ‌و‌ کارهای تولیدی محصولات اولیه، در جریان تولید، به قصد مصرف به محصول جدید تبدیل می‌شوند تا وارد چرخۀ تولید کالا شوند. بسیاری از کارخانجات و تولیدی‌ها در این گروه قرار می‌گیرند.

4_ کسب ‌و‌ کارهای اینترنتی

با فراگیر شدن استفاده از اینترنت، کسب ‌و‌ کارهای اینترنتی فراگیر شده‌اند. یک لپ‌تاپ یا گوشی موبایل و اینترنت پرسرعت کافی است تا در این حوزه فعالیت کنید. این مدل کسب ‌و‌ کار برای خیلی از افراد جذاب است. نیازی نیست مکان مشخصی برای کارتان داشته باشید، در هر زمانی از شبانه‌روز می‌توانید تجارت‌تان را پیش ببرید. از مزیت‌های کسب ‌و‌ کارهایی که بر بستر اینترنت فعال هستند امکان دورکاری وجود دارد. استفاده از سیستم های نرم افزاری مدیریت ارتباط با مشتریان موسوم به نرم افزار crm از کارامدترین ابزارهایی هستند که امکان مدیریت مخاطبین این نوع کسبو کارها را فراهم می کنند.

5_ کسب ‌و‌ کارهای حوزه تکنولوژی

کسب ‌و‌ کارهای حوزۀ تکنولوژی مخصوص گروهی است که به علم کامپیوتر و فناوری اطلاعات اشراف کامل دارند و در این حوزه فعالیت می‌کنند.

6_ کسب ‌و‌ کارهای خانگی

کسب ‌و‌ کارهای خانگی نیازی به مکان و زمان مشخصی ندارند. در زمان گذشته این کسب ‌و‌ کار به شیوه سنتی مثل تولید محصولات خانگی (مربا، ترشی، عسل، ترشی، نان) انجام می‌شد. اما با حضور اینترنت نسبت به قبل در نحوۀ ارائۀ محصولات و خدمات‌ تغییری اساسی کرد و اینستاگرام در رشد این کسب ‌و‌ کارها تاثیر بسیاری داشت.

همان‌طور که گفتیم دسته‌بندی‌های گوناگونی برای انواع کسب ‌و‌ کارها وجود دارد. کسب ‌و‌ کارها بر اساس نوع مالکیت نیز به گروه‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند.

•    کسب ‌و‌ کارهای مالکیتی

•    کسب ‌و‌ کارهای شراکتی

•    شرکت سهامی

•    شرکت تعاونی

•    شرکت با مسئولیت محدود

وارد شدن به هرکدام از این حوزه‌ها علاوه بر سرمایۀ اولیه، ایده و نقشۀ راه عزمی جزم می‌خواهد که بر اساس اهداف کوتاه و بلند مدت در مسیر پیش بروید. باید خودتان را برای رویارویی با مشکلات، چالش‌ها و اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی آماده کنید و نقشه‌ها و استراتژی‌های جایگزین داشته باشید تا هروقت لازم شد مسیرتان را تغییر دهید. راه‌اندازی هر کسب ‌و‌ کاری نیاز به آموزش و آگاهی و حضور افرادی خبره و همراه برای پیشرفت و رسیدن به اهداف تعیین شده دارد.

ویژگی های کسب و کار

ویژگی‌هایی که برای یک کسب و کار موفق می توان نام برد، شامل موارد زیر می‌شود:

•    منحصر به فرد بودن : کسب و کارهای موفق عموماً باید بتوانند چیزی منحصر به فرد و خاص را به مشتریان خود ارائه دهند. این موضوع می‌تواند به وسیله‌ی برندینگ، نوآوری، کیفیت بالا، بهبود تجربه کاربری و یا سایر عواملی که آن کسب و کار را از رقبا متمایز می‌کند، ایجاد شود.

•    پاسخ به نیاز بازار : یک کسب و کار باید بازار هدف خود را به خوبی شناسایی کرده و به تقاضای آن بازار پاسخ دهد. بررسی و درک نیازها و مشکلات مشتریان، تحلیل بازار و رقبا، و تدوین استراتژی‌های بازاریابی مناسب از موارد حیاتی یک کسب و کار است.

•    سودآوری : کسب و کار باید قادر به مدیریت مالی خود باشد تا سودآور شده و بتواند درآمد مناسبی برای خود فراهم کند. این موضوع می تواند شامل برنامه‌ریزی مالی، کنترل هزینه‌ها، مدیریت جریان نقدی و سایر اصول مالی باشد.

•    نوآوری : استفاده از تکنولوژی به منظور بهبود عملکرد، افزایش بهره‌وری و ارائه خدمات و محصولات بهتر، یک ویژگی مهم برای کسب و کارها محسوب می شود. نوآوری و پیشرفت در کسب و کارها می‌تواند رشد و توسعه آنها را تضمین نماید.

•    دارای تیم مدیریتی کارآمد : یک تیم مدیریت قوی و کارکنان ماهر و با تجربه، نقش حیاتی در موفقیت یک کسب و کار دارند. توانایی رهبری، مهارت‌های مدیریتی، تعاملات کاری مؤثر و توانایی همکاری درون تیمی از موارد مهم در این زمینه است.

 

منظور از مدل کسب و کار چیست؟

مدل کسب و کار (Business Model) یک نمایش سازماندهی شده از تمامی عناصر کسب و کار است که نشان می‌دهد چگونه یک شرکت ارزش ایجاد می‌کند، محصول یا خدمات خود را به مشتریان عرضه می‌کند، منابع خود را به دست می‌آورد و به بازدهی مالی دست پیدا می‌کند. مدل کسب و کار شامل ارتباط بین مشتریان، ارزش ارائه شده، ساختار هزینه‌ها و منابع درآمد است.

تفاوت مدل کسب و کار با طرح کسب و کار چیست؟

به طور خلاصه، طرح کسب و کار بر روی جزئیات عملیاتی و مالی کسب و کار تمرکز دارد و برای استفاده داخلی در سازمان استفاده می‌شود، در حالی که مدل کسب و کار بر توصیف ساختار کلی و ارزش ایجاد شده توسط کسب و کار تمرکز دارد و برای استفاده خارجی، به‌عنوان یک ابزار استراتژیک، استفاده می‌شود.

طرح کسب وکار مستنداتی را در مورد تاریخچه کسب وکار و دستاوردهای آن تهیه می کند که باید به سرمایه گذار بابت پیش بینی آینده آن کسب وکار داده شود. این در حالی است که مدل کسب و کار،نحوه خلق و ارائه ارزش را نشان می دهد و معمولا در جلسه جذب سرمایه گذار به صورت شفاهی ارائه می شود.